«جشن سده» زایش مهر و اندیشه ی ایرانی

 نیما عظیمی

بامداد خبر:«جشن سده» از باشکوه ترین جشن های فرهنگ زرین ایران زمین در کنار نوروز و مهرگان می باشد. این جشن، هرسال در دهم بهمن ماه، برگزار و گرامی داشته می شود. این جشن، به سه سبب ویژه، معنا و مفهوم یافته است :
۱. کشف آتش به دست «هئوش چیثره»(هوشنگ) که سببِ شتاب در شکل گیری تمدن شد.
۲.زایش مهر و اندیشه
۳.سپری شدن صد روز از چیرگی فریدون بر ضحّاک

دیدگاه های گوناگونی در چراییِ نام گذاری «سده»، ابراز شده است؛ اما رویِ هماهنگ همه ی آن ها،«عدد صد» می باشد. زیرا صد روز از آغاز «زمستان بزرگ» یعنی یکم آبان سپری شده است. برابر با گاهشمار کهن، و نوشته ی بُنَد هِشن، بخش ۲۵،بند۷٠؛ یک سال در گاهشمار، ریخت گرفته(متشکل) از دوفصل می باشد : «تابستان» به زمان هفت ماه (از ابتدای فروردین تا ابتدای آبان) و «زمستان» به زمان پنج ماه (از ابتدای آبان تا پایان اسفند) پس،«سده» در دهم بهمن ماه روی می دهد که برابر است با سرآغاز «زمستان کوچک»چلّه ی کوچک که هوا آرام آرام، به سوی روشنی و بهار پیش می رود.(نمادی برای ارجمندیِ چیرگی نور و روشنایی بر تاریکی و ظلمت) جشن ها و آیین ایران زمین که سراسر پند است و زیبایی و مهر، پیوندی ژرف با روان و کردار باشندگانِ سرزمین مان دارند. این آیین، به مثابه ی شمعی گرمابخش و مسیرنما می باشد؛ مهر در دل می تابد و اندیشه می پروراند. همچنین برابر با جشن «سده»، صدروز از گرفتارشدن ضحاک می گذشت که بنا به گواه اساطیر ایرانی، مایه ی نشاط و شور فراوانی برای ایرانیان شده بود؛ افروختن صد شعله ی آتش به فراخور رهایی صد جوان ایرانی که توسط«فریدون»، آزادگردیدند.
افروختن آتش، گرامی داشت آن و نیایش، چرخش پیرامون هیزم افروخته، پریدن از روی آن، فراوان جلوه نمودن قوای ایرانی در هنگام جنگ و… از رسوم این جشن می باشد. «آتش» در میان دشت ها، بالای تپّه ها، کوه ها و پشت بام ها و جاهای افراشته ی شهر روشن می شود و مقام پاک کنندگی و والای آن، ستوده می شود. «بیرونی» زمان جشن سده را یادگار بنیانگذار سلسله ی باشکوه ساسانی، «اردشیر بابکانِ» بزرگ، می داند. آورده اند: «مسعود غزنوی» نیز در گرامی داشت این جشن، آتشی برپا کرده بود که شعله های آن از فاصله ی ده فرسنگی نمایان بود.
همچنین در دوره ی جدید ایران نیز، اهالی فرهیخته ی ادب، قلم به دست گرفته و به پاسداری از فرهنگ زرین ایران زمین کوشیده اند؛ برای نمونه، نویسنده ی توانمند صحنه ی ادبیات ملّی ایران، «صادق هدایت»، در داستان بوف کور، دلبستگی خود به فرهنگ ایرانی را به روشنی و زیبایی، نمایان می سازد. او اهمیت پرداختن به این موضوع مهم را به درستی دریافته، از ویرانی هایی که ترکان و مغولان در ایران به بار آورده اند، آزرده است؛ از نابودی آتشکده های بزرگ و کوچک ایران، یعنی محل برپایی جشن های ایرانی، همچون نوروز، مهرگان، بهمنگان، «سده» و… به دست ترکان و مغولان به خشم می آید و در عین حال به دوام فرهنگ والای ایران اشاره دارد؛ به اصفهان که می رسد، به تماشای آتشگاه می رود؛ «صادق هدایت» در آثارش، پرتو ایران دوستی خود را با قدرت، در جان «ایران زمین» افکنده است. در روزگار کنونی نیز، این جشن بزرگ و بسیار پر اهمیت، در شهرهای گوناگون ایران، برگزار می شود.

«به هر برزنی جشنگاهی سده

همه‌گرد بر گردش آتشکده

یکی آذری ساخت برزین به نام

که با فرخی بود و با برز و کام»

آتش و چله