سامانه باستان‌شناسی ایران رونمایی می‌شود

بهروز عمرانی  در نشست خبری هفدهمین گردهمایی باستان‌شناسی ایران که در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد، گفت: با قرار دادی که با دانشگاه تهران منعقد کردیم قرار است سامانه نقشه باستان‌شناسی ایران تا پایان نیمه نخست سال آینده رونمایی شود.

وی با بیان این که مشخص شدن محوطه تاریخی از جمله موارد مندرج در این نقشه است، گفت: حدود ۴۰ سال است که مشغول تهیه محتوای این سامانه هستیم.

عمرانی با بیان این که محتوای این نقشه تحت وب است، اضافه کرد: با این شیوه امکان پردازش و تحلیل محتوا همواره وجود دارد. بسیاری از محوطه های باستانی به دلیل ساختار جغرافیایی در ظاهر در حال حاضر در معرض دید نیستند از این رو پس از کاوش این نقشه‌ها بروز رسانی می شوند.

عمرانی گفت: این سامانه ابزار خوبی برای آمایش است و در مرحله نخست از تخریب محوطه های باستانی جلوگیری می شود. ۵ سال زمان نیاز است که محتوا در این سامانه بارگذاری شود و البته همان طور که گفته شد این سامانه همواره به‌روز رسانی می شود. البته به دلیل مسایل امنیتی همه افراد امکان دسترسی به همه محتوای سامانه را ندارند.

در ادامه این نشست، عمرانی از تهیه تاریخ شفاهی باستان‌شناسی خبر داد و گفت: سعی ما بر آن است تا با تهیه تاریخ شفاهی، بخشی از آنچه که در باستان‌شناسی اتفاق افتاده است را احیا کنیم.
رئیس پژوهشکده میراث فرهنگی و گردشگری در خصوص نصب دوربین‌های مداربسته در محل کاوش باستان‌شناسی گفت: حفاظت از اموال حین کاوش یکی از مواردی است که همواره مورد توجه مسئولان بوده است.

عمرانی افزود: از آنجا که با چند مورد مشکل در خصوص انتقال اموال روبه‌رو بودیم، نگرانی‌هایی در این خصوص به وجود آمده بود که ما با ابلاغ پیوست مستندنگاری سعی کردیم این نگرانی را مرتفع سازیم.
وی ادامه داد: در شیوه انتقال اشیا سوتفاهم ایجاد شده بود اما با رایزنی‌های انجام شده، پیوست مستندنگاری با در نظر گرفتن تمام موارد از عکاسی و ثبت اشیاء گرفته تا واگذاری اشیاء به همین منوال مستند شد و با احتمال نصب دوربین‌های مداربسته که خیلی بعید است، در نهایت هم می‌توانیم از اطلاعات آن برای مستندنگاری استفاده کنیم.
عمرانی افزود: تمام تلاش ما آن بود تا سوءتفاهم و نگرانی‌های به وجود آمده در این خصوص را رفع کنیم. ضمن آنکه بیشتر محوطه‌های باستانی ایران از جمله تخت جمشید، شوش و شهر سوخته هم‌اکنون نیز دارای دوربین‌های مداربسته هستند.

تحریم‌ها نتوانسته‌اند خللی در همکاری با دیگر کشورها ایجاد کنند

روح‌الله شیرازی رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی با اشاره به برگزاری هفدهمین همایش سالانه باستان‌شناسان ایران که قرار است در روزهای ۲۹ و ۳۰ بهمن ماه در موزه ملی ایران اجرا شود، گفت: از سال ۱۳۵۱ مرکز باستان‌شناسی وقت، به برگزاری کنگره باستان‌شناسی و به اشتراک‌گذاری آخرین دستاوردهای سالانه باستان‌شناسی اهتمام داشت.

وی با بیان این که امسال ما هفدهمین دوره این کنگره را برگزار می‌کنیم، افزود: قرار است ۶ نشست تخصصی از آخرین دستاوردهای باستان‌شناسی در سال ۱۳۹۷ به اشتراک گذاشته شود. همچنین ۲۶ سخنران در این همایش حضور خواهند داشت.

شیرازی گفت: دو جلد کتاب از مقالات باستان‌شناسی در این همایش رونمایی خواهد شد. همچنین  نمایشگاهی از آخرین یافته‌های کاوش‌های پنج محوطه برگزار می‌شود و در کتابچه‌ای معروف‌ترین اشیا شاخص ۱۰ محوطه از جمله خراسان، خوزستان، قزوین، تهران، گیلان و زنجان منتشر خواهد شد.
وی اضافه کرد: بررسی‌ها، کاوش‌ها، گمانه‌زنی‌ها، تعیین عرصه و حریم محوطه باستانی ازجمله مواردی هستند که قرار است در هفدهمین همایش سالانه باستان‌شناسان ایران ارائه شود.
شیرازی ادامه داد: در سال ۱۳۹۷ حدود ۲۳۰ مجوز باستاشناسی برای فعالیت‌های میدانی صادر شده است که در قالب بررسی، کاوش و برنامه‌های مستندنگاری بود.
وی افزود: همچنین ۵۴ مورد تعیین عرصه و حریم برای محوطه‌های باستانی داشتیم چراکه یکی از راه‌های حفظ و نگهداری از محوطه‌های باستانی مشخص کردن عرصه و حریم آنهاست.

شیرازی گفت: در عین حال ۳۸ مجوز بررسی باستان‌شناسی صادر شده است که بیشتر آنها در بخش‌های جنوبی کشور متمرکز بودند. این مجوزها به منظور تکمیل دانش و اطلاعات ما از پراکندگی آثار باستانی و تکمیل نقشه باستان‌شناسی است.

او با اشاره به ارائه مقالاتی در خصوص بررسی باستان‌شناسی که در دشت ایذه و در خصوص دوران پارینه‌سنگی و ۶۹ محوطه دیگر از دوره‌های فراپارینه‌سنگی و نوسنگی انجام شده است، گفت: این مقالات در هفدهمین همایش سالانه باستان‌شناسان ایران ارائه خواهند شد چراکه می‌توانیم از طریق این اطلاعات به انتشار گروه‌های انسانی که وارد فلات ایران شدند و مهاجرت کردند، پی ببریم.
رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی همچنین از ارائه ۳۵ مجوز برای برنامه‌های نجات‌بخشی در سال ۱۳۹۷ خبر داد و گفت: بیشتر این محوطه‌ها در محدوده طرح‌های عمرانی قرار داشتند و از آنجا که تمام فعالیت‌های عمرانی باید پیوست میراث فرهنگی داشته باشند و یکی از این موارد مطالعات باستان‌شناسی است، از این رو فعالیت‌های نجات‌بخشی افزایش یافته است.
وی با بیان این که بیشتر این مجوزها در سال ۹۷ در مناطق شمال غرب و غرب کشور متمرکز بودند، گفت: همچنین در سال ۹۷، ۴۹ برنامه کاوش باستان‌شناسی اجرا شد که ۳۳ برنامه دارای اعتبارات استانی بود.
به گفته شیرازی در سال ۹۷، ۹ هیات بین‌المللی از کشورهای آلمان، ایتالیا، اتریش، چین، فرانسه و دانمارک در محوطه‌های باستانی ایران حضور داشتند و در قالب هیات‌های مشترک با باستان‌شناسان ایرانی به فعالیت پرداختند.
او در ادامه به تهیه برنامه باستان‌شناسی کشور اشاره کرد و گفت: بیش از چهار دهه از آغاز فعالیت‌ها برای تهیه نقشه باستان‌شناسی می‌گذرد. مطابق سال‌های گذشته، در سال ۹۷، هزارو ۲۶ ورودی و نقطه ثبت شده در خصوص محوطه‌های باستانی داشتیم.
وی  گفت: ایران سرزمین پهناوری است و از لحاظ محوطه‌های باستانی یکی از پرتراکم‌ترین کشورهای جهان است و حتی می‌توان گفت در میان سه و چهار کشور نخست به لحاظ تراکم و تعداد محوطه‌های باستانی قرار دارد.
این کارشناس باستان‌شناسی افزود: هرچند براساس پیش‌بینی‌ها گفته می‌شود یک میلیون محوطه باستانی در ایران وجود دارد اما قطعا حتی شناسایی نیمی از آنها به زمان طولانی نیاز خواهد داشت.

شیرازی با بیان این که تاکنون ۳۵ هزار محوطه ثبت شده‌اند و در حال حاضر ۶۰ هزار رکورد در نقشه باستان‌شناسی داریم که تعداد آنها رو به افزایش است،‌افزود: با این وجود طی یک یا دو سال آینده نمی‌توان به نتیجه نهایی در خصوص نقشه باستان‌شناسی رسید.

وی با بیان این که  این امر زمان‌بر خواهد بود، افزود: باید از اطلاعات و آنچه که وارد سامانه نقشه باستان‌شناسی می‌شود، اطلاع پیدا کنیم.
شیرازی افزود: در حال حاضر ۹ سطح برای دسترسی به نقشه باستان‌شناسی در نظر گرفته شده چراکه نمی‌توان به سادگی جانمایی محوطه‌های باستانی را در معرض دید عموم قرار داد و بیم آن می‌رود که از این طریق دسترسی برخی افراد (حفاران غیرمجاز) به آثار باستانی افزایش یابد.

وی خاطرنشان کرد: در این میان سقف بودجه‌ای خاص در نظر گرفته نشده و سعی ما بر آن است تا به کار سرعت بخشیم. اگر بودجه ما نیز بیشتر شود، حفاظت‌ها را بیشتر خواهیم کرد و کاوش‌ها همین روال را طی می‌کنند.
شیرازی گفت: از آنجا که بیشتر استان‌های کشور در حال توسعه هستند و این روند سرعت زیادی دارد، از این رو ممکن است بسیاری از پروژه‌های عمرانی یا با قوانین برای ارائه پیوست میراث فرهنگی اطلاع نداشته باشند یا اصلا این مهم را مورد توجه قرار ندهند.

وی با اشاره به این که همواره در حال رصد پروژه های عمرانی کشور هستیم، گفت: نیاز است تا دبیرخانه پیوست تخصصی میراث فرهنگی هرچه زودتر راه‌اندازی شود.

شیرازی گفت: سعی ما بر آن است تا از امکانات آزمایشگاهی کشورهای خارجی‌ استفاده کنیم. همچنین فعالیت‌های علوم میان‌رشته‌ای را وارد حوزه باستان‌شناسی کرده‌ایم و در صدد انتقال دانش و تکنولوژی هستیم.
وی با بیان این که ایران از لحاظ تکنیک‌های باستان‌شناسانه و نیروهای باستان‌شناس در جایگاه خوبی قرار دارد، گفت: هیات‌های خارجی نیز سعی می‌کنند با استفاده از تکنیک‌ها و اعمال شرایط مختلف، تحریم‌ها را برای ارائه خدمات و استفاده از فناوری برای ایران دور بزنند.
به گفته او کشورهای آلمان، ایتالیا، چین و فرانسه همکاری‌های جدی‌تری در قالب کارهای مشترک در حوزه باستان‌شناسی با ایران دارند و در این میان تحریم‌ها نتوانسته همکاری‌های مشترک ایران با کشورهای مختلف را تحت تاثیر قرار دهد.