رد پای تاریخ در آبراهه های تخت گاه پارسه

دکتر روح الله شیرازی رئیس پژوهشکده سازمان میراث فرهنگی کشور: استان فارس منشاء هویت ایرانی است

فدایی مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید :ما تخت‌جمشید را در منظر فرهنگی به نقش رستم متصل می دانیم

دکتر علیرضا عسگری چاوردی : بازگشایی دروازه ایشتار بر روی گردشگران تا سال آینده

علی اسدی سرپرست کاوش های آبراه‌های تختگاه پارسه :آبراهه ها و معماری آن یک حلقه در تاریخ معماری ایران است

وحید بارانی سرپرست تهیه نقشه باستان‌شناسی دشت مرودشت و کارشناس پایگاه میراث جهانی تخت جمشید:در دشت مرودشت تاکنون ۶۰۰ محوطه باستانی را شناسایی کرده ایم

حمید رضا کرمی کارشناس پایگاه جهانی پاسارگاد:به تعدادی از زیرساخت‌های دولت هخامنشی دست پیدا کردیم/یش از هشت سد و نزدیک به ۸۰ کیلومتر شبکه آبرسانی را شناسایی کرده ایم

بامدادخبر – شیراز / در نشست تبیین  فعالیتهای انجام شده طی ۴ فصل کاوشهای صورت گرفته در مسیر ابراهه های تخت جمشید  که در کاخ ملکه در تختگاه پارسه و با حضور مدیر وکارشناسان پایگاه میراث جهانی تخت جمشید ، در جمع خبرنگاران برگزار شد ، دکتر روح الله شیرازی رئیس پژوهشکده سازمان میراث فرهنگی کشور با بیان اینکه :  استان فارس یکی از استان‌های مهم در زمینه میراث فرهنگی و مطالعات باستان شناسی  کشور است گفت : فارس چند محوطه از اصلی ترین و مهمترین محوطه های باستان شناسی و شاخص کشور را  در خود جای داده  است. وی از  میراث جهانی پارسه یا پرسپولیس و مجموعه پاسارگاد شامل بنای آرامگاه و مجموعه باغ های شاهی بعنوان دو محوطه شاخص استان فارس نام برد .

رئیس پژوهشکده سازمان میراث فرهنگی کشور گفت : ما شاهد یک دوره توالی طولانی در استان فارس از دوره پارینه سنگی میانه در حدود ۲۵۰ هزار سال قبل  هستیم که شامل قدیمی ترین  استقرارهای موجود و شناخته شده در فارس است و  شامل غارهای باستانی،  پناهگاه های صخره ای و محوطه های روباز به کار رفته در این دوره های باستانشناسی است که در ادامه تا دوره پارینه سنگی جدید و دوره نوسنگی است که بعضی از آنها مثل تل نوشکی  در نزدیکی تخت جمشید قرار دارند.  دوره‌های متاخرتری نیز  مثل دوره مس و مفرغ و دوران تاریخی شامل مثل دوره هخامنشی  و استمرار تا دوره اشکانی و ساسانی و سپس اسلامی قابل مشاهده است.

از طرفی استان فارس منشا هویت ایرانی است و تنوع استقرار باعث جلب توجه ویژه به لحاظ مطالعات میراثی اعم از پژوهش های باستان شناسی، مطالعات حفاظت و مرمت و مابقی حوزه‌ها مثل زبان‌شناسی و کتیبه خوانی و خطوط باستانی می شود .

بسیاری از اسرار تخت جمشید هنوز ناشناخته است

شیرازی با اشاره به اینکه : مطالعات صورت گرفته در تخت جمشید از دهه ۳۰ میلادی آغاز شد و تاکنون بسیاری از جنبه های معماری هنر باستان شناسی در تخت گاه تخت جمشید انجام شده است گفت:  واقعیت این است که بسیاری از اسرار تخت جمشید هنوز ناشناخته است که  یکی از این موارد به آبراهه هاست که اکنون  مطالعات بر روی آنها متمرکز شده است. وی با اشاره به اینکه : آبراهه ها از چند منظر دارای اهمیت است  گفت: اول اینکه در مورد آبراهه ها قبل از هر چیز یک نکته مرمتی وجود دارد ، یعنی از ابتدا بنیانگذاران مجموعه به این فکر کرده اند که باید روشی را برای حفظ و نگهداری تخت جمشید طراحی کنند که یکی از  اقدامات آنها احداث سیستم‌های دفع آبهای سطحی به بیرون از مجموعه بوده است  .

رئیس پژوهشکده سازمان میراث فرهنگی کشورگفت  : در چهار فصل اکتشافی که تاکنون صورت گرفته اسرار زیادی در این حوزه آشکار شده است و آنچه در این آبراهه ها ، کشف شده نه تنها استخوان و بقایای انسانی بلکه شامل بقایای گیاهی سفال ها و بقایای جانوری نیز می‌شود دادهایی از درون لایه‌های باستانی بیرون آمده است حاوی مدارک و اطلاعات زیادیبرای ماست .

 آثار کشف شده بخشی از تاریخ تخت جمشید است

دکتر شیرازی در ادامه یاد آور شد که:  امروز در حوزه مطالعات باستان شناسی مطالعات  بین رشته ای بسیاری پر کاربرد شده ،خصوصاً در مورد پرسش هایی که برای باستان شناسان در آن ابهام  وجود دارد و یکی از این موارد بحث تاریخ گذاری اشیا و آثار برای تایین قدمت لایه ها است. وی با اشاره به اینکه :  همه آثار به صورت دقیق و آزمایشگاهی قابل تاریخ‌گذاری هستند گفت :  این موارد زمان بر بوده  و باید در آزمایشگاههای خارج از کشور انجام شود و ما در مورد بقایای کشف شده در آبراهه ها  ،  اکنون نمی توانیم تاریخ آثار را مشخص و بگوییم که  این آثار مربوط به دوران هخامنشی است اما به هر حال این آثار کشف شده بخشی از تاریخ تخت جمشید است .

رئیس پژوهشکده سازمان میراث فرهنگی با اشاره به اینکه : یافته های به دست آمده از یک اکتشاف باستانی شامل موارد گوناگونی مثل سفال یافته های انسانی ، یافته های جانوری و حتی بقایای گیاهی است  گفت :  هر کدام از این بقایا  دارای اهمیت زیادیست مثلا یافته های گیاهی در اکتشافات قبلی نکات زیادی را در مورد رژیم غذایی مردمان فارس در دوره های تاریخی مشخص کرده است .

مطالعات ژنتیک و ژنتیک باستان در دنیا کاملاً یک امر جدید است

شیرازی در پاسخ به سوال خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی بامدادخبر در مورد  برنامه پژوهشگاه  میراث فرهنگی برای تهیه نقشه ژنتیکی مردم ایرانی گفت:  مطالعات ژنتیک و ژنتیک باستان در دنیا کاملاً یک امر جدید است و  بیش از دو سه دهه قدمت ندارد. این مطالعات در ایران نیز صورت گرفته ولی به گونه ای نیست که ما قادر باشیم کل نقشه ژنتیک ایران را در حال حاضر ارائه کنیم . وی با اشاره به اینکه: ایران کشوری پهناور است  که  توالی تاریخی طولانی دارد و  حضور گروه‌های مختلف انسانی در یک دوره زمانی طولانی یعنی تنوع ژن ها . وی گفت: هنوز به طور کامل نقشه ژنتیک در ایران نداریم ولی در حال کار و حرکت به این سمت هستیم و فعالیت‌های نیز انجام شده است وی با اشاره به اینکه : اکنون دراکثر محوطه های دارای تدفین باستانی این مطالعات انجام می‌شود و به همین جهت این یک پروسه زمان ‌بر است و نمی توانیم بگوییم که این نقشه را  چه زمانی خواهیم داشت ولی حرکت به  این سمت شروع شده است.  در گورستان چکاه سفلی   که مربوط به هزاره پنجم پیش از میلاد است این کار را انجام دادیم ولی این موارد مربوط به سال‌های اخیر است و باید در این زمینه گام های بیشتری بر داریم ضمن اینکه ما نباید خودمان را محدود به جغرافیای امروز ایران کنیم زیرا  ایران فرهنگی بسیار بزرگتر از ایران سیاسی امروز است . در حقیقت ، ترکمنستان قفقازوکشورهای جنوب خلیج فارس و دریای مکران حوزه تمدن و فرهنگ ایرانی است و حتی می‌توان گفت حوزه حرکت ژن هاست .

امیدواریم  بتوانیم بخشی از این میراث فناورانه را بازسازی کنیم

شیرازی همچنین با اشاره به اینکه : یکی از موارد مهمی که در بحث باستان‌شناسی پیگیر آن هستیم بحث بازسازی تکنیکهای باستانی است افزود :تکنیک های امروزی و مدرن سدسازی را امروز به غرب منتسب می کنند اما در بازدید هایی که داشتیم و مطالعه انجام شده روی سد بستانخانی مشخص است که در۲۵۰۰  سال قبل مهندسین ایرانی  در دوران هخامنشی هم این تکنیک‌ها را حتی با تنوع بیشتر و شاید  پیشرفته تر مورد استفاده قرار می دادند. این موردی است که تداوم فکر مهندسی را در طول تاریخ در ایران برای ما بازسازی می کند. مردم ایرانی به دلیل وجود شرایط خشن مجبور به استفاده بهینه از پتانسیل های موجود بودند جایی که آب وجود داشته و امکان استفاده از آن بوده در حوزه های مختلف مورد بهره برداری قرار گرفته و از نیروی آب برای ایجاد آسیاب و برای کشاورزی و آبیاری استفاده شده  و جایی که باد وجود داشته از نیروی محرکه آن استفاده شده است. امیدواریم که در پژوهشگاه و همینطور با امکانات وزارتخانه در حوزه مطالعات و همچنین وزارت نیروی این امکان حاصل شود که مطالعات جامعی برای مشخص شدن توالی ساخت تاسیسات زیر بنایی مثل سدها در کشور فراهم شود امیدواریم  بتوانیم بخشی از این میراث فناورانه را بازسازی کنیم الگویی که می‌توان در از ان  موارد دیگری مثل باغ‌ها نیز به استفاده کرد .

فدایی مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید :در فصل‌های آینده سد بستان خانی که خود از شاخص  های معیار در  معماری  و مهندسی آب در دوره هخامنشی است را بررسی خواهیم کرد

در ادامه دکتر فدایی مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید با بیان اینکه : بخش مهمی از مهندسی ما در دوره هخامنشی مربوط به سازه های آبی شامل سد ها ، پل و بندها ست که گاهی شاهد ترکیب آنها با هم نیز هستیم  وجود ساختارهایی مثل بند پل ها یا سدهای تنظیمی و ببندهایی با کارکرد  ایجاد دریاچه پشت سد اشاره کرد و افزود : سازه های هخامنشی دردشت پاسارگاد وجود دارد که بخشی از زیرساخت‌های مهندسی است که بیش از پایه گذاری این شهر طراحی و اجرا شده است  تا هم آب شرب و هم کشاورزی را امکان پذیر کند .  پروژه‌ای که می‌تواند یکی از پروژه‌های بزرگ میراث فرهنگی باشد.  سد بستان خانی در دشت پاسارگاد یکی از این شاهکار هایست که متاسفانه به دلیل مسائل واهی مثل گنج یابی ، آسیب زیادی دیده است اگرچه همین آسیب ها باعث ایجاد ظرفیتی برای  بحث کاوش  و معرفی بهترین سازه شده زیرا  لایه ای در این سازه بریده شده است که  وجود این برش‌ها امکان مطالعات را ایجاد کرده است . برای  مطالعه  سد بستان خانی یک پروژه مشترک با همکاری بنیاد پارسه پاسارگاد و پژوهشگاه باستان شناسی به مرحله اخذ مجوز کاوش رسیده است که در فصل‌های آینده سد بستان خانی که خود از شاخص  های معیار در  معماری  و مهندسی آب در دوره هخامنشی است را بررسی خواهیم کرد . علاوه بر آن در دشت مرودشت نیز  شاهد بناهایی مثل بند امیر هستیم  که  احتمال می‌دهیم لایه های قدیمی تری را  در خود داشته باشد این بنا در دوره طولانی مورد استفاده بوده است که می تواند یک مقصد گردشگری باشد که باید  برای بحث گردشگری تعریف و مورد استفاده قرار گیرد .

ما تخت‌جمشید را در منظر فرهنگی به نقش رستم متصل می دانیم

دکتر فدایی با اشاره به اینکه :  ما تخت‌جمشید را در منظر فرهنگی به نقش رستم متصل می دانیم گفت : به تعبیر دیگر این یک پارچگی وجود دارد اما موضوعی که در دست اقدام در وزارتخانه است ، ثبت نقش رستم در لیست موارد ثبت جهانی به عنوان یک پرونده  پیوست به تخت جمشید در حال پیگیری است .وی گفت :  بیشتر موارد و اطلاعات لازم برای ارسال به یونسکو تکمیل شده و ما بهترین مستندنگاری را که یک امر پایه برای پروژه‌های ثبت جهانی است را با بهترین تکنولوژی انجام داده ایم و  نقشه توپوگرافی منطقه و تمام آرامگاه ها فتو گرامتری شده  نقش برجسته ها مستندنگاری شده و  فضاهای درون آرامگاه‌ها ثبت و ضبط شده است . در حقیقت  کل کوهی که این آثار بر روی بدنه آن نقش شده است مورد بررسی های باستان شناختی قرار گرفتهکه از دل این مستند سازی ها  موارد  کشف شده ظرفیت‌های جدیدی  از جمله  کتیبه های جدید کشف شده  را به ما نمایان کرده که خود یک پرونده بزرگ را تشکیل می‌دهد.

وی گفت : همه اینها ارزش‌هایی را در خود دارد که نشان می دهد این پرونده باید به تخت جمشید به عنوان محوطه آرامگاهی  و جزئی از تخت‌جمشید باشد. وی افزود :  نقش رجب هم همین وضعیت را دارد  و امیدواریم در ماه‌های آینده خبرهای خوبی را در این زمینه اعلام کنیم مساله ای که روی بحث مقاصد گردشگری در دنیا بسیار اثرگذار است .

 در حال به روز کردن روشهای  مستندنگاری با تکنولوژی روز هستیم

مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید  با بیان اینکه : آنچه باعنوان مستندنگاری و اسکن سه بعدی وکارهای پایه‌ای است ، از سال‌های قبل در تخت جمشید انجام شده و با رشد تکنولوژی ابزار روز هم به خدمت گرفته شده و ما امروز در تخت جمشید بخش‌هایی را با همین ابزار مستندنگاری کردیم که  شامل یخشهای مهم تخت جمشید ، مثل تالار بارعام درگاه کاخ هاست .وی گفت : حاصل مواردکه انجام شده ، امکانات زیادی را در اختیار ما برای ارائه یک درک سه بعدی و استفاده از واقعیت افزوده در تهیه ماکت قرار می دهد. وی افزود :  ما نیز در حال به روز کردن روشهای  مستندنگاری با تکنولوژی روز هستیم و این داده‌ها را در بحث حفاظت نیز با مقیاس های متفاوت همراه  با کاربرد های قبلی به کار می گیریم .وی گفت : به خاطر کرونا تورهای مجازی را هم برای موزه و محوطه  در دست اقدام داریم که : تور مجازی موزه کامل شده که  اکنون در سایت پایگاه جهانی تخت جمشید در دسترس علاقه مندان قرار دارد. همین برنامه را نیز برای محوطه داریم که پس از کامل شدن به مرور بارگذاری و در دسترس قرار خواهد گرفت .

تدابیر مربوط به نصب سردیس در کاخ شورا که محل اصلی این سردیس است را  انجام دهیم

فدایی  در مورد آخرین وضیعت نمایش سردیس سرباز هخامنشی گفت :  این اثر  در بسیاری از استان ها به نمایش درآمده  که آخرین مقصدش سیستان و بلوچستان بوده که در آینده به تخت‌جمشید برمی‌گردد و ما باید تدابیر مربوط به نصب سردیس در کاخ شورا که محل اصلی این سردیس است را  انجام دهیم اما خیلی عجله ای برای باز گرداندن آن نداریم چون این سردیس یک پیام از جانب ما به استان های دیگر است . وی با اشاره به شرایط بازگشت این اثر به کشور  گفت: بازگشت این سردیس ادامه دیپلماسی برای برگرداندن آثار کشورمان است .

وی همچنین در مورد شرایط کنونی  نقش رستم با اشاره به اینکه : در سال‌های گذشته کارهای مهمی  در این زمینه انجام شده  گفت : اقدامات مربوط به ساماندهی  بویژه در ورودی محوطه نقش رستم بود که منظر این اثر را مخدوش کرده بود  و سعی کردیم مداخلات دوره‌های قبل مثل آسفالت روی عرصه ها را حذف کنیم تا یک ورودی مناسب و پله ای را ایجاد کنیم.

نقش هرمز دوم  بصورت کامل حفاظت شده و امروز وضعیت نقش‌رستم از گذشته بسیار بهتر است

فدایی در مورد کارگاه موجود در نقش رستم  با توضیح اینکه: این کارگاه ها ،هم کار مستندنگاری ، هم آسیب نگاری و هم مرمت را از جمله  در آرامگاه خشایار شا،  انجام می‌دهد گفت :با کار همین کارگاهها اکنون نقش هرمز دوم  بصورت کامل حفاظت شده و امروز وضعیت نقش‌رستم از گذشته بسیار بهتر است  وی در پاسخ بهخبر نگاران ر مورد نتایج حاصل تز استخوانهای پیدا شده در آبراهه ها گفت:  تاکیدی روی استخوان ها نداریم چون سفال های پیدا شده در این آبراهه هانیز به همان اندازه مهم هستند . ما سوالاتی داریم که امیدواریم این بقایا به ما برای رسیدن به پاسخ آنها بکمک کنند.

مدیر پایگاه جهانی تخت جمشید   در ادامه با ذکر اینکه: در حفاظت نسبت به دهه قبل سرعت بیشتری داریم از وجود  ۱۰ کارگاه فعال در تخت جمشید  خبر داد و افزود : این کارگاهها  به عنوان بخشی از وظایف ما در حوزه گردشگری در حال کار هستند که یکی از وظایفشان سامان بخشی به زیرساخت های پیاده راه موجوداز میدان ملل تا بالای تخت گاه است که بخش هایی از پیاده رو سازی را در این مسیربعنوان یک پروژه بزرگ و سنگین آغاز کرده‌ایم . بخش دیگری نیز مربوط به سیستم نور و صدا و نورپردازی عمومی بود که بخشی از ۴۰ پروژه بزرگی است که ما در دو سال گذشته این طرح ها را از محل اعتبارات موجود انجام داده ایم  که در کل کشور بی‌نظیر است.این اعتبارات برای تخت جمشید هیچ است ولی ما از هیچ پروژه ها را جلو بردیم .

فدایی در ادامه یاد آور شد که : به عنوان یک راهبرد حفاظتی در مورد آثار،  ۲۰۰ نفر از راهنمایان گردشگری را توسط مجموعه تخت جمشید آموزش دیده اند که خود یک کار کارآفرینی هم بوده است .

دکتر علیرضا عسگری چاوردی : بازگشایی دروازه ایشتار بر روی گردشگران تا سال آینده

تخت جمشید باعث وحدت ملی ایرانیان شده است و این محدود به قرن اخیر نیست و در عصر اسلامی این کارکرد وجود داشته است. تخت جمشید  هویتی را برای ما ایرانیان شکل داده که ما را از سایر کشورها متمایز می‌کند . ایران در خارج از مرزها با پشتوانه تاریخی و فرهنگی اش با جهان غرب صحبت می کند و ما قبل از اسلام نیز ۸۵۰ سال با رومی ها می جنگیدیم و در برابر هلنیزم  اسکندر مبارزه کردیم و این یک دفاع فرهنگی بود است .  امروزه هم چالش های فرهنگی است که خود را به شکل مشکلات گوناگون  نما یان می کند وگرنه در مورد تکنولوژیک مشکلی وجود ندارد .

تخت جمشید فرهنگی به همراه خود دارد که ما آن را پرسین ایسم می گوییم همانگونه که فرهنگ یونانی را هلنیزم می نامیم

تخت‌جمشید فقط مخصوص دوران هخامنشی نیست . تخت جمشید فرهنگی به همراه خود دارد که ما آن را پرسین ایسم می گوییم همانگونه که فرهنگ یونانی را هلنیزم می نامیم  فرهنگی که از زمان حمله اسکندر تا قرن اول میلادی  ادامه داشت .  اثر تخت جمشید و حکومت پرشیا تا یک‌هزارسال و  قرن خیر در درون و پیرامون ایران وجود دارد و به شکل یک فرهنگ کلاسیک و نهادینه شده.

مکتب علمی که در دوران هخامنشی شکل می گیرد باعث رونق تمدن ایرانی می‌شود یعنی هخامنشیان زمینه‌های تمدنی را ایجاد می‌کنند که تختگاه تخت جمشید سمبل آن است . تاریخ ما باید بازنگری شود  زیرا مکتب علمی که در دوران کوروش و داریوش یکم شکل می‌گیرد بنیانی را شکل می‌دهد که تا قرن های بعد هم  فرهنگ های دیگر را به خود وابسته می کند و هم هویت ما و هم فرهنگ  واخلاق و زیست مردم ایران را به خود وابسته می کند و هم نام ایران  را . این یک پایه واصل اساس بوده برای هویت ایرانشهری و باید بدانیم که ملی گرایی ایرانیان در برابر اسلام و اعراب شکل نگرفته، بلکه در برابر رومی ها و هلنیزم و میراث اسکندر مقدونی و برای دفاع از هویت شکل گرفت است .

نگاه به تخت جمشید امروز باید از دیدگاه” صلح”  و “پایداری فرهنگ ایران” باشد

درباره تخت جمشید  دو نگرش داریم اول نگرش تاریخی به تخت جمشید است و نگرش دوم نگاه از دریچه امروز است. نگاه به تخت جمشید امروز باید از دیدگاه” صلح”  و “پایداری فرهنگ ایران” و پیوندهایی است  که با کشورهای پیرامون مان در دوران های مختلف خصوصاً هخامنشی داشته ایم  .باید از نظر گردشگری به این موضوع نگاه کنیم .  بهره ما از تخت‌جمشید می‌تواند یک صلح پایدار برای خاورمیانه باشد، یک استقلال همراه با اقتدار فرهنگی در خاورمیانه که دارای پایه های علمی است که در دوران هخامنشی در ایران پایه گذاشته شده ، و در ادامه فرهنگ اسلامی را شکل و قدرت داد. فرهنگ و تمدن مقوله‌هایی فرایندی هستند  از این منظرحاکمان محلی فارس بعد از حکومت هخامنشی همه برای نگهداری از فرهنگ تخت جمشید تلاش کردند وحتی اسکندر وقتی فارس را تسخیر می کند اختیارات گسترده به فارس می‌دهد که وقتی  پرسه یا پارسه اختیارات پلیس را دریافت می‌کند به پرسپولیس تغییر نام می دهد . در دوران ساسانی هم که دولت مقتدر دیگری در فارس شکل می‌گیرد همه ادعای مالکیت و وراثت ساسانیان در احیای قلمرو فرهنگی و جغرافیایی هخامنشی متمرکز است  که تفکری مبنی بر استقلال سیاسی و فرهنگی  است . بعد از اسلام  نیز اصولاً نهضت ترجمه بغداد بازتاب اندیشه‌های تبیین شده عصر باستان است که در نهضت ترجمه بغداد به پیدایش دانشمندانی می انجامد که پرورده مکتب ترجمه  از پهلوی به عربی هستند ومدرسه نظامیه بغداد را شکل می دهند وهمین  تحصیل کردگان نظامیه هستند که  با جامعه زرتشتی ایران وارد گفتگو می‌شوند و از نظر فلسفه و منطق در قرن ۴ و ۵ جامعه ایرانی با مبانی فلسفی و منطقی به اسلام گرایش پیدا می‌کند .

تخت جمشید فقط یک بنا نیست تخت جمشید یک فرهنگ بنیادیست

تخت جمشید فقط یک بنا نیست تخت جمشید یک فرهنگ بنیادیست که پشتوانه آن نظام های علمی ریشه داری است که این ریشه ها هم مربوط به خود تخت جمشید و ایران ، هم مربوط به مصر  و هم آسیای میانه و هم شرق است . ما باید برای هخامنشیان ۴۰۰۰ سال پشتوانه فرهنگی در نظر بگیریم تا تخت جمشید شکل بگیرد. تخت جمشید چند هزارسال قبل از خود و دو هزار و پانصد سال بعد از خود را پیوند می دهد به همین دلیل تخت‌جمشید برای همه مهم است زیرا حاصل عملکرد تمدنی ۳۴ ملت تابع هخامنشیان است که مدیریت این مجموعه با ایرانی‌ها بوده و همه این ساتراپی ها در شکل‌گیری تخت جمشید نقش داشتند. فرهنگ موجود در تخت‌جمشید نیاز به بازخوانی  از منظرجهانی دارد و این فقط در حوزه فرهنگ نیست بلکه در حوزه اقتصاد ،کشاورزی،  قوانین اجتماعی، حقوق و حقوق انسانی و حقوق زنان نیز هست.  تخت جمشید نشان تحولی است که در جهان هزاره اول قبل از میلاد به وجود می‌آید و تخت‌جمشید نتیجه ی آن است .با تخت جمشید باید به عنوان یک پایتخت سمبولیک باید یک برخورد فرهنگی داشت .در بابل و زمانی که توسط کوروش  فتح می‌شود دروازه‌ای به نام ایشتار  وجود دارد که این دروازه در مجموعه فیروزی شهر پارسه نیز کشف شده است که یک  محوطه ۶۰۰ هکتاری است که در آنجا ۱۶ بناهای هخامنشی نیز  کشف شده است . شهر پارسه در حریم درجه یک تخت جمشید قرار دارد که بررسی های ژئوفیزیکی روی آن انجام شده و کارگاه های  ساخت تزیینینات جمشید در آنجا کشف شده است. قبل از داریوش کوروش و کمبوجیه در مجموعه فیروزی بناهای بزرگی را به وجود می‌آورند در دشتی که در تمام دوران کهن اسمش  دشت” انشان” بوده است و درحقیقت تخت جمشید در جهت مسیر شهر انشان که در فاصله ۵۰ کیلومتری تخت جمشید قرار دارد تنظیم شده است . شهری که در ملیان فارس قرار دارد و ۲۰۰ هکتار وسعت دارد و بخشی از دولت ایلامی بوده است . امروز می دانیم که شهر پارسه را داریوش به وجود نیاورده است بلکه کوروش و کمبوجیه بنیانگذار تخت جمشید بودند به همین دلیل کشفیات جدید باستان شناسی اهمیت پیدا می کند. دروازه ایشتار که مثل دروازه بابل باستان است اکنون توسط بنیاد تخت جمشید و پژوهشگاه باستان شناسی و دانشگاه شیراز و با کمک دانشگاه بولونیا در حال مطالعه است و اکنون همه مرحله مراحل حفاظتی انجام شده که امیدواریم تا یک سال آینده به عنوان سایت موزه بازگشایی شود. پارسه یک شهر و یک واحد منسجم است . پارسه نقشه رستم و شهر استخر را هم در خود دارد و همینطور مجموعه فیروزی و خود تختگاه و همینطور بخشهای دیگری مثل ، بخش غربی تخت‌جمشید، برزن جنوبی و برزن شمالی ، کوه رحمت .  تخت جمشید را باید جامع دید زیرا این شهر هزاران سال رونق داشته . و هزار سال پایتخت بوده .پارسه فقط  محدود به دوران هخامنشی نمی‌شود پارسه شهری مهم است،  شهرکه باید بیشتر شناسایی و مورد حفاظت قرار گیرد تا در ابعاد مختلف تمدن هخامنشی برای جهانیان آشکار شود و جهانیان بدانند که تخت‌جمشید فقط تختگاه این مجموعه نیست .

علی اسدی سرپرست کاوش های آبراه‌های تختگاه پارسه :آبراهه ها و معماری آن یک حلقه در تاریخ معماری ایران است

کاری که ما امروز در راستای حفاظت و نگهداری تخت‌جمشید انجام می دهیم کاری است که دردوران  هخامنشی نیز دارای اهمیت فراوانی بوده است . آبراهه ها و معماری آن یک حلقه در تاریخ معماری ایران است که از تاریخ ایران قبل از هخامنشی آغاز و بعد از هخامنشی هم ادامه دارد .

ما  از هزاره سوم پیش از میلاد سیستم های دفع آب های سطحی  را در محوطه های تاریخی ایران خصوصاً در محوطه های ایلامی مثل چغامیش با تنبوشه های سفالی ( لوله های سفالی ) روبرو هستیم  . موردی که در چغازنبیل هم شاهد حضورش  هستیم .  این ابداعات  و نتیجه آن به صورت دستاورد های معماری به حکومت هخامنشی می رسد که ما در تل تخت پاسارگاد و بعد در تخت جمشید  بصورت پیشرفته تر شاهد حضور این سیستم  هستیم .

نتایج آزمایشگاهی است که به داده های حاصل از کاوش جان می دهد

ما علاوه بر دفع آبهای سطحی در حال تحقیق برای مشخص کردن کارکرد های دیگر آبراه ها نیز هستیم .کاوش ها در ابتدا بیشتر جنبه حفاظتی داشت و هدف ما دفع آبهای سطحی در تخت‌جمشید بود که در کاوش های فصل یکم  به نتیجه رسیدیم .  علاوه بر آن  شیب بندی فضاهای کاخ ها را هم  در جهت تخلیه بهتر آبهای  سطحی انجام دادیم . در فصل دوم کاوش دستاوردهای پژوهشی نیز حاصل شد که از جمله می توان  به  شناسایی یک خروجی جدید  از سیستم آبراهه های تختگاه را نام برد . در واقع شاخه های جدیدی از آبراه ها در حیاط کاخ تچر شناسایی شده و در فصل جاری که فصل چهارم این کاوش هاست ، در منطقه شمالی تختگاه و در منطقه دروازه ناتمام به داده های استخوانی برخورد کردیم که کار تاریخ‌گذاری به صورت بین دانشگاهی و با کمک مراکز آزمایشگاهی معتبر انجام خواهد شد. امیدواریم جواب های قطعی در زمینه پرسش هایی که اکنون در مورد این کشفیات وجود دارد را  با مشخص شدن نتایج تحقیقات آزمایشگاهی پاسخ دهیم.این نتایج آزمایشگاهی است که به داده های حاصل از کاوش جان می دهد.

آنچه مورد توجه رسانه‌ها در مورد استخوانهای  کشف شده در آبراهه ها قرارگرفت ،  یکی از گمانه‌زنی‌های ما بود

علی اسدی  در ادامه  گفت : ما اکنون کاوش ها را بر اساس روش ها مکتب “روندگرا ” که مکتب روز باستان‌شناسی دنیاست  و روشیست برای تبدیل اکتشافات باستان‌شناسی از علمی پر از شک و شبهه به کمک مطالعات آزمایشگاهی به علمی مطالعاتی با قطعیت بالا استفاده می کنیم . علوم بین رشته ای مثل گاه‌نگاری ” با کربن ” ۱۴ و روش‌های” استخوان باستان‌شناسی”  و ” گیاه باستان شناسی”  سعی در قطعیت بخشی به گمانه زنی ها را دارند.

سرپرست کاوش های آبراه‌های تختگاه پارسه  با اشاره به اینکه :  در مورد کشفیات اخیر ، آنچه مورد توجه رسانه‌ها در مورد استخوانهای  کشف شده در آبراهه ها قرارگرفت ،  یکی از گمانه‌زنی‌های ما بود و رسانه‌ها بیشتر به بخشی که مورد علاقه خودشان بود توجه کردند .

اصل نتایج می تواند  اطلاعاتی بیش از مشخص شدن دوره تاریخی را روشن کند

وی یاآور شدکه : این استخوان ها و یافته ها می تواند از دوره هخامنشی تا دوره های متاخر اسلامی را در بر بگیرد و باید منتظر ماند تا نتایج آزمایشگاهی قطعیت دوره تاریخی یافته ها اخیر  را مشخص کند. در این زمینه  ما با گروه باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس و یک موسسه خارج از کشور برای تعیین پیوندهای ژنتیک و گاه نگاری این یافته ها در حال همکاری هستیم و این موارد پس از نمونه برداری  به خارج از کشور ارسال خواهند شد ،تا در  در ماه  های آینده  بتوانیم برپایه مشاهدات علمی بقیه پرسش ها را پاسخ دهیم .  وی همچنین اشاره کرد که :حاصل نتایج می تواند  اطلاعاتی بیش از مشخص شدن دوره تاریخی را روشن کند و  می تواند شامل مواردی مثل علل مرگ،  نحوه مرگ و بسیاری از اطلاعات زمینه‌ ای در پیوند با این یافته ها باشد .

وی با اشاره به اینکه: دولت ساسانی با نگاه به تخت جمشید شکل گرفت گفت :  تخت جمشید برای ایرانی‌ها  جایی بوده برای یادآوری گذشته شکوهمند شان و از این روست که تاریخچه تخت جمشید برای ما بعد از  دوران هخامنشی  اهمیت پیدا می کند.

وحید بارانی سرپرست تهیه نقشه باستان‌شناسی دشت مرودشت و کارشناس پایگاه میراث جهانی تخت جمشید:در دشت مرودشت تاکنون ۶۰۰ محوطه باستانی را شناسایی کرده ایم

دشت مرودشت به عنوان یک کانون‌  مهم فعالیت های علمی باستانشناسی  در دهه های اخیر جایگاه مهمی داشته است .بر این اساس تصمیم گرفته شد که یک نقشه کامل از دشت مرودشت تهیه کنیم تا بانک اطلاعات پایگاه تخت جمشید را هم  کامل کنیم.  در دشت مرودشت تاکنون ۶۰۰ محوطه باستانی را شناسایی کرده ایم که توالی گاه نگاری آن  از وجود آثاری  از دوران پارینه سنگی میانه تا دوران اسلامی خبر می دهد . بیشتر این محوطه ها شامل تپه‌های باستانی هستند  و ما در این منطقه با شیوه های تدفین در راس کوه و دامنه کوه به عنوان شیوه‌های تدفینی دوره های مختلف روبرو هستیم . ما علاوه بر بناهای شاخص؛ پل ها، پل بند ها،  نقوش صخره ای را در دشت مرودشت شناسایی کرده‌ایم .

حمید رضا کرمی کارشناس پایگاه جهانی پاسارگاد:به تعدادی از زیرساخت‌های دولت هخامنشی دست پیدا کردیم/بیش از هشت سد و نزدیک به ۸۰ کیلومتر شبکه آبرسانی را شناسایی کرده ایم

از سال ۱۹۰۰ میلادی به این سو مطالعات باستان شناسی در پاسارگاد آغاز شد که گروه مطالعات باستان شناسی پاسارگاد این مطالعات را ادامه داد .این مطالعات به شناسایی ۲ هزار اثر در محوطه تاریخی از دوره پارینه سنگی میانی تا دوران معاصر انجامیده است اما بیشتر آثار متعلق به دوره هخامنشی است .آنچه قابل توجه است این است که ما در این تحقیقات به تعدادی از زیرساخت‌های دولت هخامنشی دست پیدا کرده ایم .آنچه تاکنون بیشتر به آن پرداخته شده است محوطه شاهی پاسارگاد است اما تحقیقات در این زمینه از گستردگی بیشتر مجموعه پاسارگاد خبر می دهد.

ما در دشت پاسارگاد بیش از هشت سد و نزدیک به ۸۰ کیلومتر شبکه آبرسانی را شناسایی کردیم.از دیگر موارد یافت شده می توان به شناسایی معادن سنگ ساختمان وسنگ آهن در این دشت اشاره کرد. معادن سنگ کشف شده برای ساخت و ساز در بناهای پاسارگاد مورد  استفاده بوده اند و از معادن آهن نیز برای ایجاد بست های فلزی  همین بنا ها استفاده  می شده است. راه های ارتباطی،  پل ها و مسیرها از موارد دیگریست که در این حوزه می توان به آن اشاره کرد . چندین مرکز نگهبانی نیز  در گذرگاه های تاریخی شناسایی و کشف شده است .

در حوزه زندگی عمومی مردم ، تعداد زیادی محوطه های عمومی شناسایی شده است که پاسخی به این سوال است که در دوره ای که پاسارگاد مرکز حکومتی بوده مردم در چه مکانی زندگی می کرده اند. این یافته ها از این بابت با اهمیت است که  داده های زیادی در مورد مردم عادی که در اطراف محوطه شاهی پاسارگاد زندگی می کرده اند  در اختیار ما قرار می‌دهد.در این حوزه  آثار زیادی از دوره های اشکانی و ساسانی وجود دارد و در دشت مرغاب بیش از ۲۰۰۰ گور منفرد از دوران اشکانی و ساسانی کشف کردیم که برای ما بسیار ارزشمند است