اوستیا( ایرُن) ، سرزمین ایرانیان باستان

  بامدادخبر– شناخت ایرانیان و سرزمین های ایرانی از جمله مواردی است که به ما در شناخت محدوده نفوذ فرهنگ و هنر ایرانی موارد متعددی را یاد آورمی شود.از این رو در مقالاتی سعی می کنیم مردمان ایرانی و فرهنگ آنها ، که امروز در جغرافیای سیاسی ایران قرار ندارند را به شما معرفی کنیم.در این […]

 

بامدادخبر– شناخت ایرانیان و سرزمین های ایرانی از جمله مواردی است که به ما در شناخت محدوده نفوذ فرهنگ و هنر ایرانی موارد متعددی را یاد آورمی شود.از این رو در مقالاتی سعی می کنیم مردمان ایرانی و فرهنگ آنها ، که امروز در جغرافیای سیاسی ایران قرار ندارند را به شما معرفی کنیم.در این متن اوستیا ، فرهنگ و زبان آسی را (سعید بازخانه)  پژوهشگر و کنشگر تاریخ و فرهنگ ایرانشهری به شما معرفی می کند.

“و آنچه امروز بر فلات ایران و سرزمین ایرانی تباران از درد و رنج آوار شده است نتیجه قرن ها نسیان ماست!”

معرفی اوستیا:
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی بامداد خبر ، “اوستیا منطقه ای واقع در قفقاز شمالی و در دو سوی رشته کوه قفقاز بزرگ می باشد. اوستیایی ها به زبان آسی سخن می گویند. آنها از نوادگان اقوام کهن آریایی یعنی سکاها، سرمت ها و آلانها می باشند. اوستیایی ها (آس ها) در زبان آسی خود را “ایرُن” و محل زندگی خود را “ایرُستون” می نامند. منطقه اوستیا به دو بخش اوستیای شمالی و جنوبی تقسیم می شود. اوستیای شمالی به مرکزیت ولادی قفقاز به طور رسمی بخشی از فدراسیون روسیه می باشد و از آن با نام رسمی جمهوری اوستیای شمالی-آلانیا یاد می شود. اوستیای شمالی اکثر جمعیت آس ها را در خود جای داده است (جمعیتی نزدیک به پانصد هزار نفر).
اوستیای جنوبی که به شکل رسمی جمهوری اوستیای جنوبی نامیده می شود مورد مناقشه بین روسیه و گرجستان می باشد و پس از جنگ اوستیای جنوبی در سال ٢٠٠٨ میلادی با گرجستان در حال حاضر تحت کنترل نیروهای روسی و اوستیایی قرار دارد. جمعیت اوستیای جنوبی حدود پنجاه هزار نفر است.
جمعیت آس ها در سایر مناطق به شرح زیر است:
سایر مناطق روسیه: ١٠٠ هزار
گرجستان: بین ١۵ تا ٢٠ هزار
ترکیه: ۴٠ هزار
سوریه: ٢٠ هزار
سایر نقاط جهان: کمتر از ۵٠ هزار

به واقع اگر ما مردمان ایرانی تبار که در گستره فلات ایران پراکنده شده ایم آگاهی جامعی از پتانسیل آنچه که از آن به عنوان ایرانشهر یا قاره فرهنگی ایران یاد می شود داشته باشیم، می توانیم با دست اتحاد بسیاری از ظرفیت های خود را بارور سازیم و نیروی عظیم خود را باز آفرینیم.
نقطه نقطه این ملک اهورایی داستان هایی را از هزاره های دور در سینه دارد که برای نسل های بعد به ارث گذاشته است.
اما در این میان اوستیا داستان عجیب و منحصر به فردی را در سینه خود حبس کرده است که برای بسیاری ایراندوستان از اهمیت بالایی برخوردار است. آس ها مردمان ایرانی تبار ساکن آنسوی بلندی های قفقاز از معدود ایرانیان دوران باستان هستند. آنها ریشه هایی آلانی-سکایی دارند و از نوادگان آلان ها مردمان کوچ نشین ایرانی به حساب می آیند. بسیاری از آنها به سمت غرب مهاجرت کردند و سرانجام در درون ملل اروپایی حل شدند.
تعداد اندکی از آنها که در شمال قفقاز باقی مانده بودند و از حمله مغول جان سالم بدر بردند مردمان اوستیایی امروزه را تشکیل دادند. آلان ها  به یکی از زبان های  ایرانی شرقی صحبت می کردند که بعد ها تبدیل به زبان امروزی مردمان اوستیا (آس ها) شد و شباهت های زیادی را با سایر زبان های ایرانی شرقی مانند پشتون دارد. این گنجینه ایرانی توانسته است برای هزاران سال در برابر هجوم اقوام مختلف خود را حفظ کند و به دوران مدرن برساند.

آس ها تنها قوم ایرانی کهن هستند که جمعیت زیادی از آنها پیرو دین مسیحیت هستند

آس ها تنها قوم ایرانی کهن هستند که جمعیت زیادی از آنها پیرو دین مسیحیت (پیرو کلیسای ارتدکس شرقی) هستند و البته در میان آنها مسلمان و پیروان دینی باستانی نیز وجود دارد. نزدیک به ۵۵ درصد آس ها نیز به “اَتسَگ دین” ( Ætsæg Din)باورمندند که با نام های مختلفی مانند “واتسدین”و “ایرون دین” که به معنای دین راستین است نیز شناخته می شود. آنها همچنین این آیین دینی را “ایرُن اَخدا” (Iron Æghdau) نیز اطلاق می کنند.
ایرُن اَخدا را می توان به مفهوم “آیین آریایی” ترجمه کرد بدلیل اینکه آمیزه ای از رسومات سنتی آس ها است و بر اساس باورهای سنتی-آیینی و قومی کهن می باشد که سابقه آن به نیاکان آس ها یعنی یعنی دین سکاها و آلانها باز می گردد. این آیین در دهه هشتاد میلادی با سرعت بالایی توسط عده ای از روشنفکران ملی گرای اوستیایی روند احیای آن شدت گرفت. البته رویش مجدد و احیای این دین از اوایل قرن بیستم و در پی فشارهای شوروی و هجوم سایر اقوام و ادیان سرعت بیشتری گرفت.
اَتسک در زبان آسی به معنای راست و درست است و واژه دین نیز از واژه اوستایی «دَئِیْنَه» اقتباس شده است که در واقع برابر دین در زبان فارسی می باشد. این خود نشان از عمق پیوندهای دیرین مردمان ایرانی تبار اوستیا با ایران باستان دارد.
اما متاسفانه فرهنگ و زبان آس ها به سرعت روندی فرسایشی را طی می کند و در حال حل شدن در مجموعه های بزرگ تر است. جمعیت آس ها نیز شاید به سختی به ٩٠٠ هزار نفر برسد که اغلب آنها در اوستیای شمالی ساکنند.
حفظ فرهنگ کهن اوستیا و زبان آسی به همان اندازه زبان و فرهنگ فارسی از اهمیت بالایی برخوردار است. ایراندوستان باید اهتمام بیشتری را نیز در زمینه تثبیت و معرفی این گوهر کهن ایرانی داشته باشند. نابودی و تضعیف هر یک از عناصر هویت ایرانی از پامیر تا قفقاز می تواند تاثیر نامطلوبی را بر آینده همه ایرانی تباران بگذارد. یادمان باشد که کوه یخ ذره ذره آب می شود و قسمت هایی از آن جدا می شود و در نهایت رو به نابودی می رود. و اگر اقدامی در جهت بهبود پیوند همتباران و حمایت از آنها نکنیم روزی بهای این نسیان تاریخی را با نابودی بخش هایی دیگر از بدنه ایرانی تباران پرداخت خواهیم کرد و این روند آنقدر ادامه خواهد یافت که روزی بهای آن را با فرو ریختن مرکز کوه یخ پرداخت خواهیم کرد.
نگارنده: سعید بازخانه (فر ایرانی) پژوهشگر و کنشگر تاریخ و فرهنگ ایرانشهری –  برای مطالعه بیشتر می توانید از صفحه اینستاگرام فر ایرانی:  iranianfarn@ بازدید کنید.