تصحیح روخوانی نادرست مشاور زبان شناس پایگاه میراث جهانی تخت جمشید از سلسله مراتب اداری یکی از نامه های بارو

بامداد خبر: افشین یزدانی/دکتری باستان شناسی گرایش دوران هخامنشی

مدتی است که انتشار فیلم های کوتاهی در سایت رسمی محوطه میراث جهانی تخت جمشید که فردی را با عنوان متخصص زبان شناس در تلاش برای روخوانی متن گل نوشته های باروی تخت جمشید به همراه لمس کردن و در دست چرخاندن های مکرر نشان می دهد، موجب ایجاد نگرانی در میان کارشناسان و مدیران حوزه میراث فرهنگی و طرح پرسش هایی نسبت به صلاحیت علمی ایشان و لزوم تولید چنین فیلم هایی توسط پایگاه میراث جهانی با محتوا و اجرای ضعیف گردیده است.

در یکی از این فیلم ها مشاور تلاش دارد تا ضمن روخوانی متن و ترجمه گل نوشته شماره ۱۸۴۵ باروی تخت جمشید در مورد سلسله مراتب دستورات در ساختار اداری هخامنشیان توضیحاتی را به مخاطبین خود ارائه دهد که  مرتکب اشتباهاتی فاحش در ترجمه و روخوانی متن گل نوشته می شود.

 

گل نوشته شماره ۱۸۴۵ باروی تخت جمشید در دستان مشاور زبان شناس تخت جمشید در فیلم منشر شده در رسانه رسمی پایگاه میراث جهانی تخت جمشید

در فیلم مورد نظر که بخشی از آن به پیوست قابل مشاهده است مشاور با وجودی که در همان جمله نخست بر موضوع سلسله مراتب فرمان های دولتی و دستورات تأکید می کند اما خوانش و بیان سلسه مراتب دستورات صادر شده را در گل نوشته شماره ۱۸۴۵ با تأکید بر این که شخصی با نام «بیئو» به شخص دیگری به نام «ایرتوپی یَه» می گوید، به وضوح اشتباه و نادرست خوانش می کند، چرا که در گل نوشته مورد بحث بیئو مطلقا چیزی نمی گوید و دستوری نیز نمی دهد بلکه اتفاقا مورد خطاب و‌ دستور نیز قرار می گیرد.

 

 

 

آوانویسی متن عیلامی گل نوشته شماره ۱۸۴۵ از سری نامه های باروی تخت جمشید به همراه ترجمه متن توسط ریچارد هَلُک ۱۹۶۹ میلادی.

 گل نوشته شماره ۱۸۴۵ یکی از ۷۶ عدد از الواحی است که در باروی تخت جمشید ذیل عنوان «نامه ها» دسته بندی و مورد مطالعه دقیق زبان شناسان و پژوهشگرانی از جمله ریچارد هَلّک، گِرِشِویچ و…قرار گرفته و باستان شناس سرشناسی چون دانیل پاتس نیز بتازگی (منتشر شده در سال ۲۰۲۱) در مقاله ای با عنوان «شترها و جیره خوراکی مربوط به آن ها در بایگانی باروی تخت جمشید: رمز و رازها و انواع آن» به موضوع همین گل نوشته و تحلیل متن، مفاهیم و پیشینه پژوهشی آن پرداخته است.

برای آن که اطلاعات دقیق و درستی در اختیار مخاطبان قرار دهیم در ارتباطی که با وی گرفتم در مورد سازمان و سلسله مراتب دستورات مطرح شده در گل نوشته مورد نظر و به طور کلی نامه های الواح هخامنشی پرسش کردم که با ارجاع به صفحات ۵۰ و ۵۱ کتاب گل نوشته های باروی تخت جمشید در مورد خوانش الواحی که به شکل نامه های اداری تنظیم شده اند سلسله مراتب را به این شکل مطرح نمودند: « بله در نامه ها یک نفر فرستنده پیام یا همان دستور دهنده پرداخت است، سپس باید یک حامل پیام یا نامه رسان را تصور کنید که معمولا مانند گل نوشته ۱۸۴۵ اگرچه نامی از وی برده نمی شود اما در متن تمامی نامه های باروی تخت جمشید مورد خطاب قرار می گیرد تا به گیرنده نامه بگوید که فرستنده چنین دستور داد و سپس شرح دستور صادر شده می آید که پرداخت مقدار مشخصی جیره خوراکی به افراد خاص است»

با این حساب شکل درست خوانش متن گل نوشته ۱۸۴۵ با مخاطب قرار دادن نامه رسان برای انتقال دستور به شکل زیر است:

« به بَیَئو بگو [یعنی تحویل دهنده که در متن اشاره ای به نامش نشده به گیرنده نامه که بَیَئو  باشد بگوید که] ایرتوپی یَه گفت به شرح زیر ۷ مَرّیش شراب (معادل ۷۰ لیتر) به شتربانان به عنوان جیره غذایی اضافه برای شترهایشان تحویل گردد. سال ۲۲ام [پادشاهی داریوش برابر با ۵۰۰ پیش از میلاد]»

و اکنون مقایسه کنید با خوانش نادرست مشاور زبان شناس پایگاه میراث جهانی تخت جمشید:

«محتوای این لوح یک سند پرداخت هست که در آن شخصی به نام «بَیَئو» که در سطر اول می بینید به یک شخصی که در سطر دوم اسمش «ایرتوپی یَه» است می گوید که ایرتوپی یه می گوید!!: «هفت مریش یعنی ۷۰  لیتر شراب ترش یا احتمالا سرکه برای افرادی که با این واژه شروع می شود «شتر» مشخص است که این ها به احتمال زیاد شترسوار بوده اند. این مقدار برای شتر سواران پرداخت شده و بعد واژه سال است و بعد ۲۲ ام.، چیزی که جالب است این که پرداخت به شکل می ترش یا سرکه بوده و بعضی از پژوهشگران معتقد هستند که این ها یا برای مصرف خود شتربانان هست یا برای شترها.»

براساس اینگونه روخوانی از متن گل نوشته، جدای از اشتباه در بیان جابجای دستور دهنده و دستور گیرنده و حذف جایگاه تحویل دهنده نامه که در متن به صورت امری «بگو» مورد خطاب قرار گرفته می توان به ایرادات دیگری نیز اشاره کرد که در زیر به شکل مختصر  به آن ها اشاره می کنیم:

.ترجمه مشاور تخت جمشید به جهت آن که یک «دستور پرداخت» را به شکل «سند پرداخت» خوانش می کند نیز دچار مشکل است چرا که به جای عبارت «پرداخت گردد» می گوید «پرداخت شده است».

۲.موضوع متن گل نوشته در رابطه با دستور پرداخت نوعی جیره خوراکی اضافه یا تکمیلی برای شتران است که به شکل واژه «hadazina/hadazanam» در گل نوشته مورد تأکید قرار گرفته است اما مشاور تخت جمشید بیان می کند که این ها یا برای مصرف شتربانان یا شترها بوده است در صورتی که در گل نوشته به وضوح دستور داده شده که مقدار مشخصی از نوعی شراب به شتربانان به عنوان «جیره تکمیلی» برای استفاده شترها و نه خود شتربانان تحویل گردد.

 

تصویر پاسخ دانیل پاتس، باستان شناس، به پرسش نگارنده در مورد ساختار نگارش و سلسله مراتب اشاره شده در متن نامه های باروی تخت جمشید

این خوانش اشتباه مشاور زبان شناس پایگاه میراث جهانی وقتی به حقیقتی تلخ بدل می گردد که فردی که به عنوان متخصص و با مجوز مدیریت پایگاه میراث جهانی تخت جمشید گل نوشته های ۲۵۰۰ ساله را که جزو ارزشمندترین اسناد دولتی ایران و بلکه جهان به شمار می روند در دستان خود مدام دست به دست کرده، چرخانده و لمس می کند ، در کنار  ایراداتی که پیش ازین در رابطه با خوانش گل نوشته شماره ۷۱۸ و عدم توانایی ایشان در خوانش درست نام مکان با وجود چندین بار تکرار و اشتباهات فاحش دیگر مطرح شد، یا در خوانش اشتباه متن شالی ستون های گنجینه تخت جمشید و اشتباه در خوانش نام خشیارشا به شکل خشایار و خشایارشاه! که در مصاحبه ایشان با خبرگزاری ایلنا قابل مشاهده است و یا در عدم اطلاع از سوابق خوانش کتیبه اردشیر اول هخامنشی در نمای پلکان یکی از کاخ ها نمود پیدا کرد، اینبار نیز به عینه و‌ مستند ثابت می کند که حتی شناخت دقیق و درستی نسبت به محتوای متن و ساختار نوشتاری گل نوشته ها نداشته، و ازینرو در برابر تمام این دستمالی ها که در فیلم ها به وضوح دیده می شود تنها ترجمه ای دست و پا شکسته، ناقص و گمراه کننده به مخاطب خود ارائه می دهد.

 

اصالت حرفه ای این متن برعهده کارشناس  و نویسنده آن است و پایگاه بامدادخبر در این زمینه هیچ گونه نظری ندارد.